حافظه خود را بهبود ببخشید

مقدمه

“من درسم خوبه … فقط تو تست زدن خوب نیستم.”

“مباحث خیلی زیادی هست که باید حفظشون کنم.”

“گاهی اوقات انگار هیچی تو ذهنم نیست و به یکباره همه چی رو فراموش میکنم.”

اینها عباراتی هستند که در بین دانش آموزان بسیار رایج است. همه ما برای به خاطر سپردن اطلاعات و فراموش نکردن چیزهای مهم تلاش می کنیم.

حفظ اطلاعات ارتباط تنگاتنگی با موفقیت تحصیلی دارد زیرا امتحانات برای آزمایش آنچه از مطالب کلاس درس و مطالعه شخصی حفظ کرده اید طراحی شده اند. اما اینکه بتوانید آنچه را که مطالعه کرده اید به خاطر بسپارید، زمانی که بعد از دانشگاه  وارد نیروی کار می شوید بسیار مهم است.

احتمالا تاکنون متوجه شده اید که چگونه بعضی چیزها را راحت تر از چیزهای دیگر به خاطر می آورید. به عنوان مثال، ممکن است به راحتی به یاد بیاورید که چگونه یک بازی ویدیویی پیچیده را انجام دهید، اما در به خاطر سپردن مجذور اعداد مشکل داشته باشید. شاید بپرسید کدام یک توصیف درستی از حافظه شما ارائه می دهد؟ در واقع پاسخ این سوال چندان مهم نیست! آنچه مهم است این است که استراتژی‌هایی برای حافظه وجود دارد که به شما کمک می‌کند آنچه را که واقعاً باید به خاطر بسپارید را در هنگام نیاز، به خاطر بسپارید.

 استراتژی های اثبات شده ای که در زیر به شما معرفی می کنیم به شما کمک می کند تا حفظ حافظه و توانایی به خاطر آوردن اطلاعات مهم را بهبود ببخشید:

اطلاعات را معنادار کنید

دانش‌آموزان اغلب برای حفظ اطلاعات مهم به دلیل نامشخص بودن یا گیج‌کننده بودن، تلاش زیادی بیش از آنچه واقعا نیاز هست، می‌کنند. در حقیقت به خاطر سپردن مفاهیم زمانی که به طور کامل درک نشده باشند بسیار دشوارتر است. به منظور به خاطر سپردن اطلاعات جدید ارائه شده به شما، ابتدا باید فهم درستی نسبت به آن موضوع پیدا کنید. در واقع به جای حفظ کردن چیز های که به خوبی متوجه نشده اید، آن را به موضوعی تبدیل کنید که فهمیده اید. سپس برای حفظ کردن تلاش کنید.

اطلاعات را سازماندهی کنید

سازماندهی اطلاعات در دسته بندی های منطقی یکی از موثرترین راه ها برای بهبود یادآوری و حافظه است. برای مثال، اگر می‌خواهید واژگان را برای یک کلاس زبان خارجی حفظ کنید، کلماتی را که معانی مشابهی دارند یا در دسته‌های مشابه قرار می‌گیرند، دسته‌بندی کنید. و یا مثلا وقتی می خواهید فرمول های مربوط به حرکت با شتاب ثابت را حفظ کنید آن ها را با یکدیگر به خاطر بسپارید.  این به شما امکان می دهد کلمات را با مقوله های خاصی که زمینه و معنا را ارائه می دهند مرتبط کنید. نگهداری اطلاعات سازمان‌یافته بسیار بسیار آسان‌تر از اطلاعات تصادفی است. مثال خوب دیگری از قدرت سازماندهی در ارتباط با حافظه، به خاطر سپردن آناتومی بدن انسان است. به خاطر سپردن هزاران عضوی که بدن انسان را تشکیل می دهند می تواند بسیار دشوار باشد. پس دانش آموزان چگونه این کار را انجام می دهند؟ پاسخ ساده است. آنها اجزا را در سیستم های مختلف بدن سازماندهی می کنند. هنگامی که بخش‌های بدن بر اساس عملکرد یا موقعیت به سیستم‌هایی ( مثل سیستم گوارش، گردش مواد و … ) سازمان‌دهی شدند، حفظ کردنشان بسیار ساده تر می شود.

بخش بخش کردن (Chunking) یکی دیگر از استراتژی های سازماندهی برای به خاطر سپردن اطلاعات است. وقتی شماره تلفن همراه، کد ملی و …  خود را به دسته های دو یا چند رقمی تقسیم میکنید و آن را حفظ می کنید، در واقع درحال استفاده از تکنیک “بخش بخش کردن” هستید. علت این است که به خاطر سپردن چند موضوع کوچک راحت تر از یک موضوع طولانی است . در درس های خودتان نیز می توانید از این تکنیک بهره ببرید. مثلا اتفاقات تاریخی را  را بر اساس دوره های زمانی یا رویدادهایی که رخ داده اند، تقسیم کنید و یا مثلا واژگان زبان خارجی را به گروه های کاربردی مانند اجزای یک خانه، قطعات ماشین، رنگ ها و … تقسیم کنید . 

تجسم برای بهبود حافظه

به خاطر سپردن یک عکس به جای جزئیات یک کتاب یا یک سخنرانی آسان تر است. تجسم یکی از راهبردهایی است که می تواند برای به خاطر سپردن اطلاعاتی که در یک کتاب درسی خوانده شده یا در طول یک سخنرانی گفته شده است، استفاده شود. این استراتژی به ویژه هنگام مطالعه موضوعات انتزاعی یا گیج کننده مفید است. برای اعمال این استراتژی، تصاویری را در ذهن خود ایجاد کنید که به مفهوم انتزاعی مربوط می شود یا شباهت هایی با آن دارد. تجسم اطلاعات خوانده شده یا ارسال شده به شما، آنها را در ذهن شما حک می کند و احتمال به خاطر سپردن آنها را افزایش می دهد.

تجسم به ویژه برای به خاطر سپردن سیستم ها، چرخه ها و فرآیندها موثر است . به عنوان مثال، فرض کنید برای یک آزمون علمی آینده باید چرخه آب را به خاطر بسپارید. پس بیایید شروع کنیم. ابری را در ذهن خود مجسم کنید که در بالای آسمان شناور است. تصور کنید ابر بزرگتر و بزرگتر می شود و تا زمانی که می ترکد. حالا تماشا کنید که باران از ابر می‌بارد و به زمین می‌بارد. مشاهده کنید که باران به شکل نهرهای کوچک و سپس رودخانه های بزرگتر به سمت دریاچه ها و در نهایت به اقیانوس ها شکل می گیرد. تجسم کنید که خورشید بر روی اقیانوس می تابد و آب را تبخیر می کند و به ابرهایی تبدیل می شود که باد آن ها را به داخل زمین می راند…  امیدوارم ایده و طرز انجام آن را متوجه شده باشید.   

در واقع تجسم به شما این امکان را می دهد که یک داستان واضح، معنی دار و به یاد ماندنی ایجاد کنید که به شما امکان می دهد اطلاعات را به خاطر بیاورید. همچنین می توانید از نقشه ها، نمودارها، عکس ها و … برای تجسم بهترتان کمک بگیرید.

مطالعه فعال

برای به خاطر سپردن یا یادگیری یک مفهوم، باید مطالعه فعال را تمرین کنید. اگر در عادت های مطالعه خود منفعل باشید، به خاطر سپردن آنچه در طول روز می خوانید یا می شنوید بسیار دشوار خواهد بود.

چند راهکار پیشنهادی برای تبدیل شدن به یک دانش آموز فعال:

• مطالبی را که مطالعه می‌کنید به همکلاسی‌های خود آموزش دهید.
• بعد از تمام شدن مطالعه، خودتان را به جای دبیر بگذارید و سعی کنید برای آزمون سوال طرح کنید.
• سعی کنید همزمان با آموختن هر مطلب به کاربرد آن توجه کنید و یا حتی کاربرد جدیدی برایش بیابید!

با اجرای استراتژی های مطالعه فعال در مطالعه شخصی خود، توانایی خود را برای حفظ مفاهیم گیج کننده یا پیچیده افزایش خواهید داد.

تداعی کردن

تداعی، ارتباط یک کلمه یا رویداد با مکان، احساس، شخص، موقعیت یا چیز است. تداعی یک استراتژی حافظه بسیار قدرتمند است که به مغز این امکان را می دهد تا چیزی را که قبلاً با آن آشنا بوده به چیز جدیدی که با آن آشنا نیست متصل کند. با اتصال ناآشنا به آشنا، مغز راحت‌تر می‌تواند ناآشنا را بیاموزد و به خاطر بسپارد. تداعی برای یادگیری و به خاطر سپردن لغات واژگان بسیار موثر است. هنگامی که به شما یک لغت جدید برای حفظ کردن داده شد، آن را یادداشت کنید و سپس تعریف را در کنار آن بنویسید. حالا یک شخص، مکان، چیز، رویداد یا فیلمی را که با آن آشنا هستید در کنار کلمه بنویسید یا آنها را در یک جمله ترکیب کنید تا یک تداعی قوی ایجاد کنید.

مرور مکرر

اگرچه بعضی از دانش آموزان در یکی دو روز مانده به امتحان به مطالعه می پردازند و اصطلاحاً شب امتحانی اند؛ اما این یک استراتژی مناسب برای یادگیری یا حفظ طولانی‌مدت نیست. کلید حفظ مطالب به شکل دراز مدت، مرور یادداشت ها و سایر مطالب به صورت مکرر در هفته ها یا ماه های قبل از آزمون است.

داستان سرایی

با ادغام داده ها، اطلاعات و مطالب در یک داستان واضح که می توانید در ذهن خود بسازید، می توانید اطلاعات را در هر موضوعی به خاطر بسپارید و به خاطر بیاورید. هنگام ساخت یک داستان به منظور تقویت حافظه اطلاعاتی خود، روی نکات کلیدی یادگیری تمرکز کنید و آنها را داخل داستان در یک توالی منطقی سازماندهی کنید.

 چرا داستان سرایی چنین استراتژی حفظی قدرتمندی است؟ از آنجا که هر رویداد در داستان باعث ایجاد حافظه شما از رویداد بعدی می شود، بنابراین توانایی شما در به خاطر سپردن اطلاعات به اندازه توانایی شما در ایجاد، به خاطر سپردن و گفتن یک داستان نامحدود است.

صحبت کردن

 شاید باور نکنید ولی صحبت کردن یک استراتژی بسیار قدرتمند – و کم استفاده – برای بهبود حافظه است. در این استراتژی باید در مورد چیزهایی که یاد گرفته اید صحبت کنید. برای این کار می توانید با مادر، پدر، برادر، خواهر یا دوست خود بنشینید و آنچه را که یاد گرفته اید به آنها بگویید. البته در این استراتژی بهتر است با فردی صحبت و گفتگو کنید که به آن حیطه تسلط نسبی دارد.